TÜİK, Ali Koç ve Güvenmenin Anlamı

"Süper Lig'de 8. haftanın sonunda 19 şampiyonluğu olan Fenerbahçe takımı küme düşme bandında. Şimdi bir düşünelim, bu durum Aziz Yıldırım zamanında olsaydı ne olurdu, Ali Koç zamanında oldu ve ne oluyor? Taraftarlar Ali Koç'a güveniyor ve hala takıma kredi açmaya devam ediyor. Çünkü takımlarının bir kurumsallaşma sürecinde olduğunu düşünüyorlar. Gelecek beklentileri iyi olduğu için Fenerbahçe bir yönetim krizi yaşamıyor. "


TÜİK her ayın 3'ünde bir önceki ay gerçekleşen enflasyonu ve buna bağlı olarak yıllık enflasyonu açıklıyor. 3 Ekim'de TÜİK tarafından açıklanan enflasyon yıllık bazda %24,5 olarak gerçekleşti. Bu rakam son 15 yılın en yüksek enflasyon rakamıdır. Öte yandan TCMB verilerine göre TL'nin eylül 2018 itibariyle reel efektif kur 61.62 olarak gerçekleşti. Bu rakam ise Cumhuriyet tarihinin en düşük kur seviyesidir. Başka bir deyişle TL tarihinin en ucuz, en değersiz günlerini yaşıyor.

Bu atmosferde 5 Ekim 2018 günü TÜİK'in enflasyon verilerinin takip eden birimin başındaki TÜİK Başkan Yardımcısı Enver Taştı görevinden alındı. Türkiye'de liyakat, yargı bağımsızlığı gibi konularda şaibe olmasaydı, bu görevden alma çok da gündem olmayabilirdi, ancak hele hele 15 yılın en yüksek enflasyon verilerinin açıklandığı günün ertesinde böyle bir işlem TÜİK'e güveni azalttı.

Çevremden gözlemlediğim kadarıyla TÜİK'in önemi pek de kavranmış değil. Halbuki TÜİK'in açıkladığı verilere göre işçi ve memur zammı belirlenmektedir. Eğer gerçekte daha yüksek bir enflasyon olmasına rağmen TÜİK düşük enflasyon açıklıyorsa işçi ve memur kesimi enflasyon karşısında göz göre göre zayıflar. Bu durum meselenin sosyal boyutu.

TÜİK'in daha büyük önemi ise meselenin ekonomik boyutunda gizli. Özellikle Anglo-Sakson Kapitalizminin finansallaşmasıyla, artık piyasaları Londra'da City gibi ABD'de Wall Street gibi finans merkezleri belirliyor. Bu finans merkezleri ise yatırımlarını gelecek beklentilerine göre yapıyor. Bunun anlamı şu; örneğin Türkiye'de beklenen enflasyon yıllık %30 olursa Türkiye piyasasında faizlerin en az %35-40 bandında olması beklenir ki, enflasyon arttıkça bu makas da artar. Yani beklenen enflasyon %40 olursa faiz makası %50'ye doğru genişler. Piyasa önünü göremezse faiz beklentisi de aynı oranda artacaktır. Bu bilgiler ışığında TÜİK'in "bir şekilde" düşük enflasyon açıklaması faydalı gibi görünebilir ancak eğer ki TÜİK verilerinde şaibe oluşursa piyasa TÜİK'i bir kenara koyup kendi "fısıltı gazetesiyle" fiyatlama yapar, bu da piyasanın hiç bir otoriteyi tanımadığı korkunç bir kriz anlamına gelir. Kimse beklenen enflasyonun belli olmadığı bir piyasada parasını TL'de tutmak istemez. TÜİK işte bu fısıltı gazetesinin önüne geçen son derece önemli bir kurumdur. "Merkez Bankası'nda hiç para kalmamış, işsizlik aslında %50'ymiş, Enflasyon seneye %80 olacakmış" gibi söylentilere piyasalar inanırsa finansman ihtiyacı olan bizim gibi bir ülke sefil olur.

Dolayısıyla piyasayı yönlendiren şey de krizi yaratan şey de aslında "his"tir. Ama rasyonel ama irrasyonel olarak yaratılan hisler belirler finansal piyasaları. Örneğin herkes dolar/TL kurunun yükseleceğini düşünüyorsa, gerçekten dolar/TL kuru yükselir. Zira insanlar bu durumda Dolar satın alırlar.

Süper Lig'de 8. haftanın sonunda 19 şampiyonluğu olan Fenerbahçe takımı küme düşme bandında. Şimdi bir düşünelim, bu durum Aziz Yıldırım zamanında olsaydı ne olurdu, Ali Koç zamanında oldu ve ne oluyor? Taraftarlar Ali Koç'a güveniyor ve hala takıma kredi açmaya devam ediyor. Çünkü takımlarının bir kurumsallaşma sürecinde olduğunu düşünüyorlar. Gelecek beklentileri iyi olduğu için Fenerbahçe bir yönetim krizi yaşamıyor.

Ekonomi yönetimine, hükümete, kurumlara güven de aynı şekilde sonuçlanır. Enflasyon rakamlarını açıklayan kişinin görevden alınması her ne kadar bilimsel verileri açıklıyor olursanız olun, güven zedeler, krizi derinleştirir ve ipleri spekülatörlerin eline verir.